Antalya Ormanlarında Bilinen En Yaşlı Sedir Bulundu

Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü 7’si Elmalı’da, 1’i Finike’de 8 anıt ağacın korunmasına yönelik çalışmalar yürütüyordu.

Bu ağaçlar arasında, Elmalı-Finike sınırlarında yer alan dünyadaki ender sedir ormanlarından biri olan Çığlıkara’daki ‘koca katran’ 1995 yılında 2000 yaşında olarak tescil edilmişti. 1995 sonrasındaki 21 yıl da sayıldığında bugün yaşı 2021’i bulan sedir, Türkiye’nin en yaşlı ağacı olarak kabul ediliyordu.

25 metre boya sahip, çapı 262 santimetre, çevre genişliği 8 metre 23 santimlik ‘koca katran’, bu unvanını Kumluca İlçesi’ndeki bir başka sedir ağacına kaptırdı.

‘Ambar katran’ 2326 yaşında

Kumluca’nın Karacaören Mahallesi yakınındaki Dibek Tabiatı Koruma Alanı’nda bulunan ve yöre halkının ‘ambar katran’ olarak adlandırdığı sedir ağacının yaşının 2326 olduğu ortaya çıktı.

İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Doğan Kantarcı, 1982 yılında bölgede yaptıkları ölçüm çalışmaları ve sedir ağacı hakkında bilgiler verdi. Prof. Dr. Kantarcı, dünyanın en yaşlı sediri olarak da adlandırılabilecek ağacın boyunun 26.7, çapının 2.50, çevresinin ise 7.85 metre ölçüldüğünü belirtti.

Çamkuyusu Sedir Araştırma Ormanı ve Bolkar Dağları’ndaki yaşlı sedirlerden aldıkları örnekleri karşılaştırarak ‘ambar katran’ın yaşını hesapladıklarını anlatan Prof. Dr. Kantarcı, “Örnek alanlardaki en yaşlı sedir ağaçlarının, 1.30 m’deki çap gelişimleri incelenirse ambar katranın yaşı daha fazla çıkmaktadır.

Bu iki yaşlı sedirin 200 yaşında 1.30 m’de geliştirdikleri ortalama 20.2 cm’lik kabuksuz çapa göre ambar katranın yaşını, 1982 yılında 2292 olarak hesapladık” dedi.

Bilinen en yaşlı sedir

Prof. Dr. Kantarcı, yaklaşık bir ay süren çalışma sırasında bölgedeki sedir ormanlarının dik yamaçlarında örnek alanları seçip, ağaçların çap ve boylarını ölçerek örnek ağaçların gövde analizlerini yaptıklarını belirtti.

Bu çalışma sırasında Dibek Ormanı’nda 1830 metre yükseklikte bulunan ‘ambar katran’ı da ölçtüklerini söyleyen Prof. Dr. Kantarcı, “1985’te Avusturya’dan Prof. Dr. Hannes Mayer’i ‘ambar katran’a çıkardım. ‘Ambar katran’ın yaşını nasıl hesapladığımı anlattım.

Hesabımı ve bulduğum yaşı onayladı. Hannes Mayer, Alp Dağlarında ve Türkiye ormanlarında yıllarca araştırmalar yapmış tecrübeli bir selvikültürcü” bilgisini verdi.

1982 yılında ölçtükleri ‘ambar katran’ın yaşına aradan geçen süreyi de ekleyince ‘dünyanın bilinen en yaşlı sediri’ denilmesinde bir sakınca olmadığını belirten Prof. Dr. Kantarcı, konuyla ilgili yaptığı çalışmayla da bunun belgelendiğini sözlerine ekledi.

“Tahrip edilen sedir ormanlarını tekrar yetiştirmek için taştan elde edilen gelirin çok daha fazlasını harcamak gerekir”

Günlük kazançlar için açılan taş ocakları ve dere tipi hidroelektrik santral (HES) girişimlerinin binlerce yılda oluşmuş doğal ekosistem dengelerini bozduğunu belirten Prof. Dr. Kantarcı, “Özellikle kireçtaşı arazisinde yapılan tahribatla son yıllarda Akdeniz Havzası’nın ısınmasından kaynaklanan ve sıklaşan sağanak yağışların bir araya gelmesiyle sel oluşumları ve göçük olayları zarar vermeye başladı. Sedir ekosistemleri binlerce yılda oluşmuştur. Günümüzde kısa süreli kazançlar için tahrip edilmemeleri gerekir.

Çatlaklı bir kireçtaşı arazisi olan Toros Dağlarında taş ocakları vb. girişimlerle tahrip edilen sedir ormanlarını tekrar yetiştirmek için taştan elde edilen gelirin çok daha fazlasını harcamak gerekir” dedi.

“Sezar’dan 215 yaş büyük”

Karacaören Doğa Kültür Turizm Tanıtma ve Dayanışma Derneği Başkanı Mehmet Başar, literatüre ‘Cedrus Libani’ olarak geçen ve sonraları ‘Toros Sediri’ olarak düzeltilen sedir türünün, dünyada en yaygın topluluğa sahip ülke olarak Türkiye’nin bilindiğini söyledi.

Antalya’nın Elmalı, Kaş, Finike ve Kumluca ilçelerini kapsayan bölgede bulunan sedir ormanlarının da, Türkiye’nin gıptayla bakılan doğal zenginliklerinden sayıldığını belirten Başar, “Uzun yaşamalarıyla ünlü sedir ağaçlarının dünyada bilinen en yaşlıları da işte bu bölgede bulunuyor.

Elmalı Çığlıkara’da bulunan 2007 yaşında olduğu bilinen ve ‘koca katran’ adıyla anılan sedir ağacı, Türkiye’nin en yaşlı ağacı olarak tanımlanıyordu. Ancak Kumluca Karacaören köyü yakınındaki Dibek Tabiatı Koruma Alanı’nda bulunan ve yöre halkının ‘ambar katran’ olarak adlandırdığı sedir ağacının yaşının 2326 olduğu ortaya çıktı.

Toroslar’da tarihe tanıklık ederek yaşamını sürdüren ambar katran, İ.Ö. 323 yılında ölen Büyük İskender’le aynı zaman dilimini paylaşırken, Romalı devlet adamı Sezar’dan da 215 yaş büyük” dedi.

Dibek Ormanı, barındırdığı biyolojik çeşitlilik ve anıt ağaçlarıyla 1993 yılında Tabiatı Koruma Alanı olarak ilan edilerek, 550 hektarlık alan korumaya alındı. Antalya’da yaşları 500 ile 2000 arasında değişen çok sayıda anıt ağaç bulunuyor. (DHA)